Tłumaczenie nazw miejscowości

Na ratunek wszelkim tłumaczeniom nazw geograficznych świata przychodzi Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak nawet zasady przez nią utworzone są niekiedy dość skomplikowane. Jak więc wygląda tłumaczenie nazw miejscowości?

1. Lista tłumaczeń nazw geograficznych
2. Czy zawsze trzeba spolszczać?
3. Wyjątki, reguły
4. Transliteracja nazw geograficznych
5. Tłumaczenie z polskiego na obcy
6. Nazwy w publikacjach a w aktach stanu cywilnego

Dla uproszczenia stworzono urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Zawiera on nazwy obiektów geograficznych ze wszystkich kontynentów, a także nazwy obiektów podmorskich. Nie obejmuje obiektów znajdujących się całkowicie na obszarze Polski. Dokument jest podzielony na osiem części: pierwsze siedem dotyczą poszczególnych części świata, a ósma obejmuje obiekty podmorskie.

Taka lista jest dostępna na stronie www.gov.pl. Należy zwracać uwagę na aktualizacje dokumentu, które znajdują się poniżej. Obecnie dostępne jest drugie wydanie z 2019 roku oraz zmiany obowiązujące od 8 maja 2024 roku.

Zgodnie z ideą, którą Mikołaj Rej przedstawił: „(…) Polacy nie gęsi, iż swój język mają”, należy używać polskiej odmiany słów, jeśli jest ona zapisana w urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych. Jednak, jak to bywa w języku polskim, ta reguła ma swoje odstępstwa.

Pierwszym z nich jest przypadek, gdy osoba, której dotyczy dokument, nie chce mieć spolszczonej wersji nazwy. Wówczas, na wniosek takiej osoby, można odstąpić od tej reguły, ale musi to być bardzo dobrze uzasadnione. Drugi przypadek dotyczy braku występowania danej nazwy w wykazie. Co w takiej sytuacji?

Co zrobić, gdy nazwa nie figuruje w urzędowym wykazie polskich nazw geograficznych świata? Aby odpowiednio przetłumaczyć taką nazwę, trzeba zwrócić uwagę na kilka istotnych szczegółów.

Pierwszym z nich jest rodzaj alfabetu. Jeśli nazwa jest zapisana w alfabecie innym niż łaciński, konieczne jest jej transliterowanie. Wymogi transliteracji zostały narzucone przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych.

Kolejnym ważnym aspektem są znaki diakrytyczne. Jeśli występują, należy je uwzględnić w tłumaczeniu i nie pomijać.

W przypadku nazw zapisanych w alfabecie łacińskim, bez znaków diakrytycznych, nazwa pozostaje taka sama jak w oryginale. Przykłady to Berlin i Amsterdam. Co prawda, wymowa może się różnić ze względu na akcent i sposób wymawiania niektórych głosek, ale pisownia pozostaje niezmieniona.

Niekiedy zdarza się, że istnieje kilka tłumaczeń jednej nazwy. W takich przypadkach należy skorzystać z pierwszego podanego tłumaczenia, ponieważ jest uznawane za najwłaściwsze.

W najbardziej skomplikowanych przypadkach zaleca się kontakt z Komisją Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Dla języka chińskiego stosuje się zapis fonetyczny pinyin z pominięciem znaków tonalnych. Jednak i tutaj istnieje wyjątek: w przypadku chińskiego z Tajwanu obowiązuje XIX-wieczny system Wade’a-Gilesa.

Powszechnie znana cyrylica musi być transliterowana zgodnie z zasadami komisji. Można również oprzeć się na oficjalnych dokumentach osoby, której tłumaczenie dotyczy.

Wszelkie zasady transliteracji można znaleźć na stronie www.gov.pl. Są one nałożone przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej

Zasady tłumaczenia z polskiego na język obcy są nieco prostsze. W przypadku polskich nazw, jeśli nie posiadają one swoich odpowiedników w danym języku, używa się po prostu polskich nazw.

Na przykład:

• Warszawa → (angielski) Warsaw
• Warszawa → (niemiecki) Warschau

W przypadku języków niełacińskich, konieczne jest zastosowanie transkrypcji.

W publikacjach możemy znaleźć różne odmiany jednej miejscowości. Jednak w przypadku dokumentów w aktach stanu cywilnego nie zaleca się korzystania z takich tłumaczeń, nawet jeśli pojawiają się one w publikacjach. W takich sytuacjach należy stosować się do zasad opisanych powyżej.